GÀ nòi cựa.
Người nam gọi là gà nòi, nhưng để phân biệt với giống gà nòi cũa Miền bắc, nên có nhìu nơi người ta gọi là gà cựa, hay gà nòi cựa. có lẻ Tôi củng không nên mạn phép bàn quá sâu về gà nòi bỡi vì chúng đã được nói đến quá nhiều, có một số tài liệu cho rằng xuất xứ cũa nó là do những di dân cỗ xưa từ Chiêm Thành khai phá vào miền nam, khi đi họ mang theo lương thực là những giống gia cầm. một số đã sống sót và phát triển nên dòng gà nòi ngày nay.
Đây có thễ nói là một giống là ưu việt. sắc lông đa dạng đũ màu sắc, hình dáng thanh tú, hùng dũng, đặt biệt có cặp cựa dài và gất gan dạ hiếu chiến. đặt biệt rất nhanh nhen. Thịt cũa gà nòi rất ngon, sãn lượng trứng không nhìêu mỗi lứa chĩ từ 7-12 trứng. nhưng người nuôi gà nòi chỉ chú ý chúng như một dòng gà chọi. Nuôi và cung cấp gà chọi là một nghề đang ăn nên làm ra nông thôn miền nam. Người ta nuôi và gắn cho chúng một cặp cựa sắc khi đá. Đá gà trong Nam thường gắn liền với tiền cuộc. có khi lên rất cao. Cho nên đây là một hình thức cờ bạc mà nhà nước hiện hành đang cấm.
GÀ NÒI ĐÒN
Sẻ không quá đáng khi nói rằng Giống GÀ ĐÒN trụi cổ này là giống gà cổ xưa và có sự phân bố rộng rãi nhất trên thế giới. Chúng phân bố hầu hết các nước khu vực Đông nam châu á, trải dài qua Trung Hoa đến Ấn độ, Các nước Hồi giáo vùng Trung Đông, như Afganistan hay Parkistan đều có, Nhật bản, Châu Âu và cã nam Mỹ. Tuy rằng mỗi khu vực do đặt điễm khí hâu có khác cho nên cấu tạo cơ thễ chúng có chút ít khác nhau, nhưng nhìn chung chúng vẫn có rất nhìu nét tương đồng. Gà đòn là giống gà cổ trụi, chân cao, cốt lớn dùng đễ đá chân trơn, hoặt bịt cựa, đây là giống gà tổ tiên cũa dòng gà chọi. gà đòn có thể trạng khá lớn so với các dòng gà khác, Gan lỳ và dũng mãnh, tuy không nhanh nhen như dòng gà nòi cựa, nhưng đòn đá rất mạnh.
Gà đòn Việt nam có thễ nói là giống gà ưu việt nhất trong hệ thống gà đòn trụi cổ trên thế giới. hiện chĩ có ở Việt nam và Đảo Reunion. Ngày nay hầu hết các tĩnh phía bắc việt nam vẫn còn duy trì chọi gà đòn như một nét văn hóa cổ truyền, tuy nhiên Gà đòn lại chỉ thịnh hành từ miền Trung ra Bắc, trong Nam hiếm thấy gà đòn, mặc dù vậy chúng ta vẫn có thể tìm thấy một số ở Hóc môn Bà Điễm và Cao Lãnh Đồng tháp. Ngược lại dòng gà cựa cũng chĩ thịnh hành ở miền Nam. Mong rằng một ngày nào đó hai dòng cựa và đòn Việt nam có thể dung hòa vào nhau, như một bảo tồn văn hóa. Gà đòn có hai dòng rõ rệt dòng mã chĩ ( mả Kim) và dòng mã lại ( mã mái).
Có một số người hỏi, Khi xưa họ chơi gà đòn sau chuyển sang chơi gà cựa thấy thích hơn và không thích gà đòn nữa, Đúng hay Sai? Nếu ví gà đòn như vô địch thần quyền, thì gà cựa thiên về đao pháp (cựa) cho nên mức độ sát thương cao hơn, ăn thua nhanh hơn. Lối đánh nhanh và đẹp hơn. Gà đòn thì thiên về đòn thế, sức lực. cái nào cũng có cái hay cũa nó. Một con gà đòn hay và thành danh, là một khẵng định cũa một giá trị cũa một Tông gà (bổn) và luôn cả danh tiếng cũa sư kê. Cho nên người ta chọi gà đòn còn vì danh dự hơn là mức độ ăn thua về tiền cuộc.
Tuy nhiên một khi đã chơi gà chọi, cả cựa hay đòn, thì đó là một đam mê khó dứt ra được. Chọi gà có một sức hút mãnh liệt. bởi vậy nó rất dễ lôi cuốn người chơi thành một con bạc khát nước hơn là một nét văn hòa lành mạnh.